Η εφαρμογή μέτρων μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων

Τον Μάιο του 2008 εκδόθηκε ο νόμος 3661-«Μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων» (ΦΕΚ 89/19-05-2008) με τον οποίο εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2002 «Για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων» (ΕΕ L1 της 4.1.2003).

Τούτο έγινε μετά από πολλαπλές οχλήσεις της Ευρωπαϊκή Επιτροπής και καταδίκη της Ελλάδας για την μη έγκαιρη συμμόρφωση της χώρας μας, ως όφειλε, έως τις 4 Ιανουαρίου του 2006, τουλάχιστον ως προς το μέρος των διατάξεων που αφορούν στον καθορισμό ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης κτιρίων και της μεθόδου μελέτης των κτιρίων.

Η Ελλάδα ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να της δοθούν τρία χρόνια παράταση για την ενσωμάτωση και την εφαρμογή, δυνατότητα που δίνεται από την οδηγία μόνο για την εφαρμογή της διαδικασίας της ενεργειακής πιστοποίησης των κτιρίων, λόγω του χρόνου που απαιτείται για την προετοιμασία των ενεργειακών επιθεωρητών.

Όπως και να έχει η κατάσταση, τελικά μέχρι τον Νοέμβριο του 2008 θα έπρεπε να έχουν εκδοθεί τα προβλεπόμενα – από το νόμο 3661/08 – εκτελεστικά προεδρικά διατάγματα ή/και υπουργικές αποφάσεις, έτσι ώστε στις 4 Ιανουρίου του 2009 να είναι δυνατή η πλήρης εφαρμογή των διατάξεων του σχετικού νόμου.

Ούτε αυτό δεν έγινε! Ωστόσο, ελπίζουμε ότι μετά το Πάσχα θα μιλάμε πια για πλήρη εφαρμογή του Νόμου 3661/08!

Αυτό σημαίνει ότι όλα τα νέα κτίρια εφεξής θα ικανοποιούν τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης προσαρμοσμένες στο τοπικό κλίμα.

Ο νέος Κανονισμός (ΚΕΝΑΚ) καθορίζει ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης και μέθοδο υπολογισμού της ενεργειακής απόδοσης των νέων και των υφιστάμενων κτιρίων, ζητήματα έκδοσης του προβλεπόμενου πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης, των υποχρεωτικών επιθεωρήσεων λεβήτων και εγκαταστάσεων κλιματισμού, που προβλέπονται, καθώς και της πρόβλεψης ειδικευμένων και διαπιστευμένων ενεργειακών επιθεωρητών.

Οι μεγάλης κλίμακας ανακαινίσεις υφιστάμενων κτιρίων μεγαλύτερων των 1.000 τ.μ., θεωρούνται ευκαιρία για τη λήψη οικονομικά αποδοτικών μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.

Πρόκειται για ανακαινίσεις κατά τις οποίες το συνολικό κόστος της ανακαίνισης, που αφορά στο κέλυφος του κτιρίου ή/και τις εγκαταστάσεις ενέργειας, όπως η θέρμανση, η παροχή θερμού ύδατος, ο κλιματισμός, ο αερισμός και ο φωτισμός υπερβαίνει το 25 % της αξίας του κτιρίου, μη συνυπολογιζόμενης της αξίας του οικοπέδου, όπου άνω του 25 % του κελύφους του κτιρίου ανακαινίζεται.

Σ’ αυτή την περίπτωση οι απαιτήσεις ανακαίνισης για τα υφιστάμενα κτίρια δεν θα πρέπει να αντιβαίνουν στην επιδιωκόμενη λειτουργία, ποιότητα και χαρακτήρα του κτιρίου. Τα επιπλέον έξοδα της ανακαίνισης θα πρέπει να μπορούν να ανακτηθούν σε λογικό χρονικό διάστημα σε σχέση με την αναμενόμενη τεχνική διάρκεια ζωής της επένδυσης με μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας.

Μόλις ολοκληρωθεί η κατασκευή του νέου κτιρίου ή η ριζική ανακαίνιση υφιστάμενου κτιρίου, άνω των 1.000 τ.μ., επιβάλλεται η έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης μετά από επιθεώρηση, που θα διενεργείται από ειδικευμένους διαπιστευμένους ενεργειακούς επιθεωρητές. Ευθύνη προς τούτο έχει ο ιδιοκτήτης, που είναι υποχρεωμένος από το νόμο να ζητήσει την έκδοση πιστοποιητικού ενεργειακής απόδοσης.

Η έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης επιβάλλεται επίσης κατά την πώληση ή τη μίσθωση όλων των κτιρίων, άνω των 50 τ.μ., το οποίο θα διατίθεται από τον ιδιοκτήτη στον αγοραστή ή τον μισθωτή αυτών.

Σε δημόσια κτίρια συνολικής ωφέλιμης επιφανείας άνω των 1 000 m2 τα οποία χρησιμοποιούνται από δημόσιες αρχές και από ιδρύματα που παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες σε μεγάλο αριθμό ατόμων και που ως εκ τούτου δέχονται συχνά τις επισκέψεις των ατόμων αυτών, θα τοποθετείται σε θέση ευδιάκριτη από το κοινό πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης, όχι παλαιότερο των δέκα ετών.

Επιπλέον, για τα παραπάνω κτίρια μπορεί επίσης να αναγράφεται ευκρινώς η κλίμακα των θερμοκρασιών που συνιστώνται και αυτών που σημειώνονται στο εσωτερικό τους και, όπου απαιτείται, άλλοι σχετικοί κλιματικοί παράγοντες.

θεσπίζεται η υποχρεωτική τακτική επιθεώρηση λεβήτων ωφέλιμης ονομαστικής ισχύος 20 έως 100 kW οι οποίοι θερμαίνονται με μη ανανεώσιμα υγρά ή στερεά καύσιμα. Η επιθεώρηση αυτή μπορεί να γίνει και σε λέβητες που χρησιμοποιούν άλλο καύσιμο. Οι λέβητες ωφέλιμης ονομαστικής ισχύος μεγαλύτερης των 100 kW επιθεωρούνται τουλάχιστον ανά δύο έτη. Για τους λέβητες αερίου, η περίοδος δύναται να επεκταθεί σε τέσσερα έτη. Για εγκαταστάσεις θέρμανσης με λέβητες ωφέλιμης ονομαστικής ισχύος μεγαλύτερης των 20 kW οι οποίοι είναι παλαιότεροι των 15 ετών, καθιερώνεται μια και μοναδική επιθεώρηση ολόκληρης της εγκατάστασης, που θα περιλαμβάνει αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του λέβητα και των διαστάσεων του σε σύγκριση με τις ανάγκες του κτιρίου.

θεσπίζεται η υποχρεωτική τακτική επιθεώρηση εγκαταστάσεων κλιματισμού ωφέλιμης ονομαστικής ισχύος μεγαλύτερης των 12 kW. Η επιθεώρηση περιλαμβάνει αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του κλιματισμού και των διαστάσεων του σε σύγκριση με τις ανάγκες του κτιρίου. Στους χρήστες παρέχονται κατάλληλες συμβουλές για πιθανή βελτίωση ή αντικατάσταση του συστήματος κλιματισμού και εναλλακτικές λύσεις.

Έτσι μπορούμε και στη χώρα μας να περιμένουμε μεγάλες αλλαγές στον κτιριακό τομέα, που διαθέτει απεριόριστο δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας, όπου πλέον του 88% των κτιρίων έχουν κατασκευασθεί πριν από την ισχύ του Κανονισμού Θερμομόνωσης και είναι θερμικά εντελώς απροστάτευτα.

Το κλειδί για προώθηση της ενεργειακής απόδοσης είναι τα ισχυρά κίνητρα στους πολίτες και τον κατασκευαστικό κλάδο, που πρέπει να δοθούν για να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης.

Παράλληλα, η εφαρμογή των «Πράσινων» Δημόσιων Συμβάσεων θα επηρεάσει την ευρωπαϊκή και εθνική δημόσια αγορά με πολλαπλά οφέλη στο σύνολο του κατασκευαστικού κλάδου.

Μεγάλες αλλαγές αναμένονται και στην κατασκευαστική αγορά και εκτιμάται ότι θα έχουμε άμεσα αποτελέσματα που θα αγγίξουν όλους τους τομείς, οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον.
Εκτιμάται ότι ο τομέας της απασχόλησης στην κατασκευή, όπου, σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα κέρδη ανέρχονται σε περισσότερα από 70 εκατομμύρια ΤΙΠ, θα επηρεαστεί θετικά και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης σε προσωπικό με υψηλά προσόντα στον τομέα των κατασκευών δεδομένου ότι θα υπάρξει αναθέρμανση της οικοδομικής δραστηριότητας, που θα κατευθυνθεί σε ανακαινίσεις μεγάλων κτιριακών συγκροτημάτων και οικιστικών συνόλων.

Τα νέα δεδομένα που εισάγονται στην οικοδομική πρακτική θα επηρεάσουν καθοριστικά τις αξίες των ακινήτων και την real estate αγορά, ενώ παράλληλα θα αναβαθμίσουν και το ρόλο των μηχανικών και των τεχνικών οικοδομής και θα βελτιωθεί η ποιότητας της κατασκευής.
Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες από την Πολιτεία για την υποστήριξη των ιδιοκτητών / εκμισθωτών, τόσο για την κάλυψη των εξόδων ή μέρος αυτών, όσο και για άλλες θεσμικές και διοικητικές διευκολύνσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μελετά ήδη τη διαμόρφωση ενιαίας φορολογικής πολιτικής που θα παρέχει κίνητρα (πχ, μείωση φόρου ακινήτου περιουσίας για ιδιοκτήτες ανάλογα με τις επενδύσεις που πραγματοποιούν υπέρ της ενεργειακής απόδοσης, εκπτώσεις από το φορολογητέο εισόδημά τους, μείωση ΦΠΑ, ειδικά Δάνεια ενεργειακής απόδοσης, κλπ.), καθώς και την ανάπτυξη αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών, πράγμα που ήδη υφίσταται σε ορισμένες χώρες της Ένωσης, κυρίως στις βόρειες χώρες και στη Γαλλία.

Για παράδειγμα, σε ορισμένες χώρες έχει καθιερωθεί η χρήση προτύπων ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και η έκδοση πιστοποιητικών, που επιβάλλουν αυξημένες υποχρεώσεις με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας και, έμμεσα, τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Τα μέτρα αυτά υποστηρίζονται από ικανές πολιτικές κινήτρων. Στη Γαλλία οι παραγωγοί ενέργειας φορολογούνται όταν δεν λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα εξοικονόμησης (με 2 λεπτά ανά κιλοβατώρα), γεγονός που τους εξαναγκάζει να λαμβάνουν πρωτοβουλίες έναντι των πελατών τους με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ οι ιδιοκτήτες ακινήτων διευκολύνονται οικονομικά για τη λήψη μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων τους.

Άλλα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν προβεί στη μείωση του ΦΠΑ για την αγορά και εγκατάσταση συστημάτων και οικοδομικών υλικών, που αποδεδειγμένα συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας (μετά από ομοφωνία στο Συμβούλιο), ενώ προωθείται η συστηματική χρήση οικολογικής σήμανσης, που γίνεται όλο και πιο εύχρηστη.

Σημαντικό ρόλο θα παίξει επίσης και η ανάπτυξη ενός συστήματος κρατικών ενισχύσεων για την κατοικία, που θα είναι φιλικότερο προς το περιβάλλον, μέσω της ενθάρρυνσης της οικολογικής καινοτομίας και των δεικτών παραγωγικότητας.

Η εισαγωγή κριτηρίων ενεργειακής απόδοσης στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών για κρατικές προμήθειες πρέπει να ενθαρρυνθεί, όπως επίσης και οι έλεγχοι ενεργειακής απόδοσης στα δημόσια κτήρια. Ίσως είναι σκόπιμο να αναπτυχθεί η έννοια του «πλειοδότη» από ενεργειακή άποψη. Είναι ούτως ή άλλως απαραίτητο να αξιολογηθούν τα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε δημόσια κτήρια για να μπορέσει να εκτιμηθεί η σχέση κόστους/αποτελεσματικότητας.

Οι πόροι υπέρ της ενεργειακής απόδοσης μπορούν να αποτελέσουν σημαντικά μέσα τα οποία θα επιτρέψουν την αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας και την επίτευξη μεγαλύτερης εξοικονόμησης ενέργειας. Μπορούν επίσης να διευκολύνουν τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα και να βοηθήσουν τις εταιρείες παραγωγής ενέργειας να παρέχουν στους πελάτες τους διάφορες δυνατότητες περιορισμένης κατανάλωσης ενέργειας, να επιταχύνουν την ανάπτυξη υπηρεσιών ενεργειακής απόδοσης και να παράσχουν κίνητρα, αφενός, για την ανάπτυξη Ε&Α και, αφετέρου, για την έγκαιρη κυκλοφορία στην αγορά ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων. Αποτελούν συνεπώς χρήσιμα μέσα τα οποία συνοδεύουν την εισαγωγή της εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών.

Καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός νέου σκηνικού στην κτηματαγορά διαδραματίζουν και οι τράπεζες, μέσω ειδικών διευθύνσεων ή εξειδικευμένων θυγατρικών, οι οποίες εκτός του αμιγώς χρηματοδοτικού τους ρόλου για επιχειρήσεις και ιδιώτες αγοραστές, έχουν εδώ και χρόνια αναπτύξει δραστηριότητες σε όλο το φάσμα της αγοράς του real estate.